Kilit Denetim Konusu

Denetimde bu konu nasıl ele alındı

Kredilere ilişkin TFRS 9 Finansal Araçlar Standardı (“TFRS 9”) çerçevesinde belirlenen değer düşüklüğü

Kredilere ilişkin değer düşüklüğü yönetim için önemli bir yargı alanıdır. Banka’nın 31 Aralık 2024 tarihli konsolide olmayan finansal tablolarında aktifte %51 paya sahip olan krediler toplamı 1.286.770.857 bin TL’dir ve buna istinaden ayrılmış olan toplam 46.143.307 bin TL karşılık bulunmaktadır.

Banka, itfa edilmiş maliyetiyle ölçülen kredilere ilişkin değer düşüklüğü karşılıklarını 22 Haziran 2016 tarih ve 29750 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmış ve 1 Ocak 2018 tarihi itibariyle yürürlüğe girmiş olan “Kredilerin Sınıflandırılması ve Bunlar İçin Ayrılacak Karşılıklara İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik” ve TFRS 9 hükümlerine uygun olarak muhasebeleştirmektedir.

Üçüncü Bölüm VIII no’lu muhasebe politikasında detaylı açıklanan BDDK’nın ilgili mevzuatı kapsamında beklenen kredi zararları tahmini tarafsız, olasılıklara göre ağırlıklandırılmış ve geçmiş olaylar, mevcut şartlar ve gelecekteki ekonomik şartlara ilişkin tahminler hakkında desteklenebilir bilgiler içermelidir.

Banka, kredi değer düşüklüğü tutarının hesaplanması sırasında önemli yargı, yorum ve varsayımlar kullanarak kararlar alır. Bu yargı, yorum ve varsayımlar, kredilerdeki beklenen kredi zararlarını ölçmek için uygulanan finansal modellerin geliştirilmesinde kilit öneme sahiptir.

TFRS 9’da belirtilen gereklilikleri yerine getirmeme durumu Banka için muhtemel bir risk oluşturmaktadır. Söz konusu risk, değer düşüklüğüne uğrayan kredilerin tespit edilememesi ve ilgili kredi ve alacaklara ilişkin makul değer düşüklüğü karşılığı ayrılmamasıdır.

Dolayısıyla, söz konusu krediler ve alacaklara ilişkin değer düşüklüğü kilit denetim konusu olarak değerlendirilmektedir.

Finansal tablolardaki krediler ve alacaklar için ayrılan karşılıklara ilişkin bilgiler Bölüm 5 Dipnot I.f numaralı dipnotta açıklanmıştır.

Denetim çalışmalarımızın bir parçası olarak aşağıdaki prosedürler gerçekleştirilmiştir:

Kredilerin sınıflandırılması ile değer düşüklüğüne uğradığının tespiti ve değer düşüklüğü hesaplamalarına ilişkin Banka’nın uyguladığı kilit kontrollerin tasarımı ve uygulanması ile faaliyet etkinliği değerlendirilerek test edilmiştir. Bu çalışmalarımıza bilgi sistemleri uzmanlarımız da katılmıştır.

Örneklem finansal araçlar için, yönetimin muhasebe politikasını ve finansal aracın sınıflandırmasını değerlendirmek için ilgili sözleşme şartları değerlendirilmiş ve analiz edilmiştir.

Kredilerin değer düşüklüğüne uğrayıp uğramadığının tespiti, alacağın değer düşüklüğü karşılığının zamanında ve standarda uygun olarak tesis edilip edilmediğini saptamak için kredi ve alacaklardan seçtiğimiz örnekleri denetim testlerine tabi tutarak kredi inceleme çalışmaları yapılmıştır.

Girdilerin ve varsayımların makul olup olmadığını, varsayımlar arasındaki ilişkiyi ve varsayımların birbirine bağlı ve içlerinde tutarlı olup olmadığını, varsayımların uygun bir şekilde yansıtılıp yansıtılmadığını, piyasa bilgileri ve tahsilatların tüm muhasebe tahminleri dahil olmak üzere diğer varsayımlarla birlikte toplu olarak değerlendirildiğinde makul görünüp görünmediğini dikkate alarak beklenen kredi zararı hesaplamasının her aşaması için yönetim tarafından kullanılan ilgili girdiler ve varsayımlar test edilmiştir.

Önemli parametrelerin tamlığını ve doğruluğunu görebilmek için geçmiş zarar verileri test edilmiştir.

Modelin, kredi riski özelliklerini paylaşan uygun varlık gruplarına uygulanıp uygulanmadığını ve tarihsel zarar oranlarının, varlıkların maruz kalma dönemlerinde var olabilecekleri temsil eden ekonomik şartlar altında gerçekleştiği test edilmiştir.

Modelin uygulanmasını sağlayan ilgili girdileri ve beklenen kredi zararı hesaplamasının her aşamasının matematiksel bütünlüğü test edilmiştir.

Banka yönetimi ile yapılan görüşmeler çerçevesinde değer düşüklüğü hesaplamalarına dayanak oluşturan temel varsayım ve tüm diğer yargıların makul olup olmadığı değerlendirilmiştir.

Banka’nın uygulaması gereği münferit olarak değerlendirilen kredilere ilişkin ayrılan karşılıkların makul olup olmadığını seçilen örnekler dahilinde varsayım ve tahminler ile beraber desteklenebilir veriler ile kontrol edilmiş ve Banka yönetimi ile yapılan görüşmeler çerçevesinde değerlendirilmiştir.

Model ve varsayımlarla ilgili tüm çalışmalara uzmanlarımız dahil edilmiştir.

Banka’nın finansal tablolarında, krediler ve alacaklara ve ilgili değer düşüklüğüne ilişkin TFRS 9 çerçevesinde yer alan dipnotları kontrol edilmiştir.

Emeklilik haklarından doğan yükümlülükler

Banka’nın çalışanlarına sağladığı tanımlanmış fayda esaslı emeklilik planı (“Plan”) 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanunu’nun (“Kanun”) Geçici 20’nci maddesine göre kurulmuş olan Tekaüt Sandığı Vakfı (“Sandık”) aracılığıyla yönetilmektedir.

Banka, 31 Aralık 2024 tarihi itibarıyla düzenlenmiş konsolide olmayan finansal tablolarda Emekli Sandığı Yükümlülüklerine ilişkin olarak 1.966.777 bin TL karşılık ayırmıştır. Söz konusu karşılığa ilişkin açıklamalar ilişikteki konsolide olmayan finansal tabloların Üçüncü Bölüm XVII-b numaralı dipnotta yer almaktadır. Detayları dipnotta açıklandığı üzere Plan; 5510 sayılı Sosyal Güvenlik Kanunu Geçici 20’nci maddesi uyarınca Sosyal Güvenlik Kurumu’na (“SGK”) devir edilecek haklar, sandığın toplam yükümlülükleri ile Banka tarafından sağlanan ve devre konu olmayan diğer sosyal hak ve sağlık faydalarından oluşmaktadır. Devre konu haklara ilişkin devir tarihini belirleme yetkisi Cumhurbaşkanı’na verilmiştir. SGK’ya devirden sonra vakıf senedinde bulunmasına rağmen SGK tarafından karşılanmayan diğer sosyal haklar ve ödemeler, sandıklar ve sandık iştirakçilerini istihdam eden kuruluşlarca karşılanmaya devam edecektir.

Banka’nın 31 Aralık 2024 tarihi itibarıyla devre konu yükümlülüklerinin peşin değeri bağımsız bir aktüer tarafından Kanun’da belirtilen aktüeryal varsayımlar ve 15 Aralık 2006 tarihli ve 26377 Sayılı Resmi Gazete’de yayınlanmış olan Bakanlar Kurulu Kararı esas alınarak hesaplanmıştır. Sandık yükümlülüklerinin değerlemesi, devre konu sosyal yardımlar ile iskonto oranı, maaş artışı, enflasyon, demografik varsayımlar ve herhangi bir Plan değişikliğinin etkisi gibi temel varsayım ve tahminlere bağlı belirsizlikleri içermektedir. Yönetim, Emekli Sandığı yükümlülüklerinin hesaplamaları ve uygun varsayım ve tahminlere bağlı belirsizliklerin değerlendirilmesinde, bağımsız aktüerin uzman görüşünden faydalanmaktadır.

Beşinci Bölüm II-h numaralı dipnotta açıklanan devir yükümlülükleri hesaplamasında kullanılan temel varsayım ve tahminlerin önemli yargı içermesi, devir tarihinin kesin olmaması ile teknik faiz oranının Kanun ile belirlenmiş olmasının etkileri göz önünde bulundurularak, bu konu kilit denetim konularından biri olarak belirlenmiştir.

Denetim çalışmalarımız aşağıdaki prosedürleri içermektedir:

Emekli Sandığı yükümlülüklerinin hesaplamalarında kullanılan ve Banka yönetimi tarafından harici danışmanlık firmasına sağlanan, emekli ve çalışan verilerinin doğruluğuna dair örneklem yoluyla mutabakatlar ve testler yapılmıştır.

Ayrıca Emekli Sandığı bilançosunda yer alan varlıklar ve yükümlülüklerin fiili mevcudiyetinin ve değerlerinin örneklem yoluyla mutabakatları ve testleri yapılmıştır.

Hesaplamada kullanılan aktüeryal varsayımlarda, dönem içerisinde çalışanlara sağlanan faydalarda, plan varlıkları ve yükümlülüklerinde ve değerlemeler ile ilgili yönetmelik ve düzenlemelerde önemli değişiklik olup olmadığı ve varsayımların makul olup olmadığı değerlendirilmiştir.

Banka’nın kullandığı uzman aktüerler tarafından yükümlülüğün hesaplanmasında kullanılan varsayım ve değerlemelerin makul olup olmadığını değerlendirmesi için denetim ekibimize bağımsız iç uzman (aktüer) dahil edilmiştir.

Ayrıca ilişikteki konsolide olmayan finansal tablolarda Emekli Sandığı’na ilişkin yer alan dipnotların yeterliliğini değerlendirdik.

Bilgi teknolojileri denetimi

Banka, finansal operasyonlarının sürekliliği ve Bilgi teknolojileri altyapısına ve servislerine bağımlıdır ve Bankada teknolojinin yoğun olarak kullanıldığı kanallara olan talep hızla artmaktadır. Elektronik veri işlemesinin güvenilirliği ve sistemlerin sürekliliği üzerindeki kontroller, bilgi teknolojileri iç kontrol denetiminin kapsamındadır. Banka’nın bilgi sistemlerine bağımlı olması ile erişim haklarına, sistemlerin sürekliliğine, elektronik verilerin mahremiyetinin ve bütünlüğünün sağlanmasına ilişkin kontroller kritik önem taşımakta ve risk bazlı denetim planında bu önceliklere göre bilgi teknolojileri denetimi kapsamı oluşturulmakta ve ilgili kapsama göre denetim gerçekleştirilmektedir.

Bilgi teknolojileri denetim çalışmalarımız kapsamında gerçekleştirilen prosedürler:

· Banka’nın bilgi teknolojileri üzerindeki kontrolleri risk bazlı yaklaşımla tarafımızca tespit edilmiş, anlaşılmış ve test edilmiştir.

· Verilerin oluşumu, iletimi ve saklanması süreçlerinde rol alan finansal tablolar açısından önemli bilgi teknolojileri katmanlarını (uygulamalar, veri tabanları, işletim sistemleri ve ağ seviyeleri) içermektedir. Test ettiğimiz bilgi teknolojileri kontrolleri genel olarak aşağıda sıralanan alanlarda kategorize edilmektedir:

? Erişim Güvenliği

? Değişiklik Yönetimi

? Veri Merkezi ve Ağ Operasyonları

· Yüksek riskli kontrol alanları olarak, finansal verilere yetkisiz erişimlerin engellenmesi ve önlenmesine ilişkin veri tabanı ve uygulama seviyelerinde denetim izlerinin oluşturulması ve izlenmesi ile değişiklik yönetimi kontrol aktiviteleri belirlenmiştir.

· Finansal verilere doğrudan veya dolaylı olarak etkisi olan tüm uygulamalar için denetim izlerinin yönetimi ve erişim yönetimine ilişkin kontroller test edilmiştir.

· Finansal verilerin oluşum sürecinin temelini anlamak ve değişiklik ve erişimlerin tespiti amacıyla otomatik kontroller ve entegrasyon kontrolleri test edilmiştir.

· Bununla birlikte, kontrollere girdi sağlayan ve BT bileşenleri tarafından üretilen raporların tamlık ve doğruluğuna ilişkin testler gerçekleştirilmiştir.

· Ayrıca, kapsamda yer alan uygulamaların, uygulama veri tabanı, ağ ve işletim sistemi seviyelerine ilişkin kontroller test edilmiştir.